HİCRİ KAMERİ I. YÜZYILIN BAŞINDAN SONUNA KADAR ARAPLARIN İRAN FETHİNDE İRANLILARIN ROLÜ (GRUPLAR, SEBEPLER VE ÇEŞİTLİ İŞ BİRLİKLERİ)
Müslüman Arapların İran’ı nasıl fethettiği ve Sasani İmparatorluğu’nun çöküşü hakkında farklı teoriler ortaya atılmıştır. Arapların neden ve nasıl büyük Sasani İmparatorluğu’nu yıkmayı başardıkları ve dönemin İran topraklarını yaklaşık olarak yüz yılda nasıl baştanbaşa ele geçirdikleri mühim bir konudur. Fakat bu çalışmanın ana konusu İranlıların, İran’ın fethinde nasıl bir rol üstlendikleri ve fatihlerle nasıl iş birliği yaptıklarıdır. İranlılar canlarını, mallarını, makamlarını korumak, şartların baskısı ve korku gibi sebeplerden dolayı Araplarla iş birliğine yönelmiştir. İranlıların, Araplarla iş birlikleri casusluk, muhbirlik, barındırma ve askerî destek gibi konuları kapsamaktadır. Bu araştırmaya konu olan zaman dilimi, Ebu Bekir’in halifeliği dönemindeki ilk fetihlerle başlayıp III. Yezdicerd’in ölümü ve Hicri I. asrın sonuna kadar devam etmektedir.
Ayrıntılar
Kaynakça
- Asem, A. B. (1990). El- fütûh, be kûşiş-i ‘Ali Şiri. (C. II). Daru’l-ezva’, T. el-Evlâ. [Google Scholar]
- Amid, H. (1393). Ferheng-i Farsi-yı ‘Amid. (C. II). Müessese-i İntişarat-ı Emirkebir. [Google Scholar]
- Ahmed el-Ali, S. (1384 Ş.). Muhaceret-i kabail-i Arap der sadr-ı İslam. (H. Ensari, Çev.). Pejuhişgah-ı Havza ve Danişgah ve Sazman-ı Mutala’a ve Tedvin-i Kütüb-i Ulum-ı İnsani-yi Danişgahha. [Google Scholar]
- Azernuş, A. (1385 Ş.). Çaliş meyan-ı Farsi ve Arabi. Neşr-i Ney. [Google Scholar]
- Belamî. (1378). Tarihname-i Taberî. M. Ruşen (Ed.). Tahran. [Google Scholar]
- Belâzûrî, A. B. Y. (1998 M.). Fütûhu’l-büldân. Dar ve Mektebetü’l-Hilal. [Google Scholar]
- Buniyatov, Z. M. (1993). Çaganiyân. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 8, s. 166-167). TDV Yayınları. [Google Scholar]
- Christensen, A. (1372 Ş.). İran der zaman-ı Sasaniyan. Tercüme-yi (G. R. R., Yâsêmî, Çev.). İntişarat-ı Dünya-yı Kitab. [Google Scholar]
- Çelunger, M. A., & Meryem, S. (1386). Berresi-yi cayıgah-ı kabayil-i Arab-ı Mesihi-yi İran der revend- i fütuhat-ı Müslüman der Irak. Fasılname-i Tarih-i İslam, 8(32). [Google Scholar]
- Çoksi, C. G. (1381). Setiz ve saziş. (N. M. Sa’idi, Çev.). İntişarat-ı Kaknus. [Google Scholar]
- Çubukcu, A. (1994). Ebû Ubeyd es-Sekafî. Diyanet İslâm Ansiklopedisi (Cilt 10, s. 249). [Google Scholar]
- Dîneverî, A. B. D. (1368). El-ahbârü’t-tıvâl. A. Âmir & M. C. Şeyyal (Ed.). Menşuratü’l-razi. [Google Scholar]
- Ebû Nuaym el-İsfahânî. (t.y.). Zikru ahbari. İsfahân. Daru’l-kütübi’l-İslami. [Google Scholar]
- Frye, R. N. (1358). ‘Asr-ı zerrin-i ferheng-i İran. (M. Recebniya, Çev.). İntişarat-ı Sürûş. [Google Scholar]
- Halife, B. H. (1995). Tarih, tahkik-i fevar. Daru’l- Kütübi’l-İlmiye. [Google Scholar]
- Halili, A. (1335). Tarih-i İran ba’d ez İslam. İntişarat-ı Danişgah-ı Tahran. [Google Scholar]
- Hüsrevi, M. R. (1385). Hayat-ı siyasi, icitima’i ve ferhengi- yi dihkanan-ı İran ez fütuh-ı İslam ta payan-ı karn-ı şişum-i hicri, (Payanname). Danişkede-yi İlahiyat-ı Danişgah-ı Tahran. [Google Scholar]
- İbn Asem, A. (1990). El-fütûh, be kûşiş-i Ali Şiri. Daru’l-ezva. [Google Scholar]
- İbn Miskeveyh, E. A. R. (1379). Tecâribü’l-ümem. E. K. İmami (Ed.). T. es-Saniye. [Google Scholar]
- İbnü’l-Esîr, A. B. M. (1965). El-kamil fi’t-târîh. Dar-u Sâdır-Dar-ı Beyrut. [Google Scholar]
- İbnü’t-Tiktaka, M. A. T. (1998). El-fahri fi’l-adabi’s Sultaniyye ve’d-düveli’l İslamiyye. A. M. Mayu (Ed.). Daru’l-kalem el-Arabi, T. el-Evlâ. [Google Scholar]
- Masumi, M. (1388). Te’emül-i ber dürüsti ve dikkat-ı amar ve erkam-ı mevcud der menabe’-i tarih-i İslam. Fasılname-i İlmî-Pejuhişî-i Tarih-nigerî ve Tarih-nigârî, 19(2). [Google Scholar]
- Mesûdî, A. B. H. (1409). Mürûcü’z-zeheb. (C. II). Daru’l-hicre. [Google Scholar]
- Müftehiri, H. ve Hüseyin, Z. (1386). Tarih-i İran ez vürûd-ı Müslümanan ta payan-ı tahiriyan. Sazman-ı Mutala’a ve Tedvin-i Kütüb-i ‘Ulum-ı İnsani (Semt). [Google Scholar]
- Pourshariati, P. (2008). Decline and fall of the Sasanian Empire. Published by I.B. Tauris & Co Ltd in association with the Iran Heritage Foundation. [Google Scholar]
- Saferi Furuşani, N. (1379). Deramedi ber sulhnameha- yı Müslümanan ba İraniyan der ağaz-ı feth-i İran. Fasılname-i Tarih-i İslam, 1(1). [Google Scholar]
- Taberî, M. B. C. (1967). Tarihu’r-rusül ve’l-mülûk. Dâru’t-türâs, T. es-Sâniye. [Google Scholar]
- Tefazzuli, A. (1385). Cami’a-yı Sasani. (Ş. Muhtariyan & M. Baki, Çev.). Neşr-i Ney. [Google Scholar]
- Yakubî, A. B. E. Y. (t.y.). Tarih. Dâr-u Sâdır. [Google Scholar]
- Zehebî, Ş. M. B. A. (1993). Târîḫu’l-İslâm ve vefeyâtü’l- meşâhîr ve’l-aʿlâm. Ö. A. Tedmürî (Ed.). Daru’l-Kütübü’l-Arabi, T. el-Saniye. [Google Scholar]
- Zerrinkub, A. (1380). Tarih-i İran ba’d ez İslam. İntişarat-ı Emirkebir. [Google Scholar]
Bu makaleye nasıl atıf yapılır?
- Yetiş, İ. (Çev.). (2023). Hicri Kameri I. yüzyılın başından sonuna kadar Arapların İran fethinde İranlıların rolü (gruplar, sebepler ve çeşitli iş birlikleri). Türkiye İran Araştırmaları Dergisi, 2(3), 115-128.
2023-3
Yıl: 2023 / Sayı: 3
15/01/2023
