İRAN’IN HEMEDAN İLİNİN GÜNCEL ETNİK VERİLERİ VE TÜRK NÜFUSU ÜZERİNE
Günümüz İran coğrafyası Türkoloji çalışmaları açısından son derece önemlidir. Derin bir tarihe ve medeniyete sahip olan bu coğrafya gerek tarihî arka planıyla gerekse de günümüz itibarıyla zengin bir hazine durumundadır. Bu hazinenin keşfedilmesi ve anlaşılması için İran Türkoloji çalışmalarında pek çok disiplin kendi zaviyesinden önemli sorulara cevap aramakta ve elde ettikleri verileri farklı disiplinlerin de kullanabileceği şekilde bilim dünyasıyla paylaşmaktadır. Bu bağlamda İran Türkoloji çalışmalarının önemli sorularından biri de şudur: “Günümüz İran’ında Türk nüfusu ne kadardır?” Bu makalede İran’ın Hemedan iline ait nüfus ve etnik verileri üzerinde durulmaktadır. Makalenin çerçevesini 2020 yılında Ahmet Haydari tarafından yayımlanan “Hemedan İlinin Siyasi Bölümlerinin Tarihi” adlı çalışmasındaki veriler oluşturmaktadır. Haydari’nin çalışmasındaki etnik gruplara ait veriler tespit edilmiş ve günümüzde Hemedan ilinde başta Türkler olmak üzere hangi etnik gruplar yaşamaktadır ve nüfusları nedir sorularına cevap aranmıştır. Konu ele alınırken önce tümdengelim yöntemi uygulanmış; İran’dan başlanarak Hemedan iline kadar gerekli bilgiler bir sıra hâlinde sunulmuştur. Hemedan iline ait nüfus verileri ve etnik veriler sunulurken ise tümevarım yöntemi uygulanmış ve veriler köylerden başlanarak ilin tamamını kapsayacak şekilde bir sıraya dizilmiştir. Son olarak da rakamlardan oluşan nicel veriler, nitel bir incelemeye tabi tutularak Hemedan ilindeki başta Türkler olmak üzere tüm etnik gruplar ile ilgili somut çıktılar elde edilmiştir. Elde edilen somut çıktılar, Türk nüfusunun Hemedan ilinin toplam nüfusunun yaklaşık %60’ını oluşturduğunu göstermiştir. İl genelinde Türklerden sonra sırasıyla Lorlar %17,09; Farslar %10,49; Lekler %7,80 ve Kürtler %4,81 nüfusa sahip gruplar olarak tespit edilmiştir. Etnik grupların il genelindeki coğrafi dağılımına bakıldığında ise Türkler Hemedan ilinin yaklaşık %60’ında en çok nüfusa sahip etnik grup olarak karşımıza çıkmıştır. Geriye Kalan %40’lık kısımda ise diğer etnik grupların nüfus çoğunluğuna sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Hemedan ilinin merkezi düşünüldüğünde, merkezden kuzeye doğru Türk, merkezden batıya doğru Kürt, merkezden güney ve güneybatıya doğru Lor ve Lek, merkezden güneydoğu ve doğuya doğru ise Fars nüfusunun yoğunlaştığı görülmüştür.
Ayrıntılar
Makale Dili Türkçe
Makale Türü Araştırma Makalesi
Makale Alanı Türk Dili ve Edebiyatı
Yayınlandığı Sayı 3. Sayı
Sayfa 45-87
Kaynakça
- Albayrak, R. (2013). Türklerin İranı -yakın gelecek-. Berikan Yayınevi. [Google Scholar]
- Atıcı, A. (2017). İran Esedabad’ı: Alan araştırmasına dayalı etnik durum. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 77-102. https://dergipark.org.tr/en/pub/turuk/issue/ 42736/517113 [Google Scholar]
- Atıcı, A. (2018a). Lalecin Türkçesi. Paradigma Akademi. [Google Scholar]
- Atıcı, A. (2018b). Bir temas bölgesi olarak Hemedan. Köktürk Yazısının Okunuşunun 125. Yılında Orhun’dan Anadolu’ya Uluslararası Türkoloji Sempozyumu (Cilt 1) (ss. 210-222) içinde. Kesit Yayınları. [Google Scholar]
- Blaga, R. (1997). İran halkları el kitabı. Yeni Zamanlar Dağıtım. [Google Scholar]
- Çehregani, M. A. (2002). Hedefimiz milli kültürümüze sahip çıkmak. 2023(14). [Google Scholar]
- Güldiken, K. (1998). İran’da Yaşayan 33 milyon Türkü düşününüz. Azerbaycan, (322). [Google Scholar]
- Haydari, A. (2020). Tarih-i taksimat-ı siyasi der ostan-ı Hemedan. Enteşarat-ı Peyrovan-ı Velayet. [Google Scholar]
- Hemedan Valiliği. (2022). Ostandari-yi Hemedan. https://www.ostan-hm.ir/ adresinden 17 Eylül 2022 tarihinde erişildi. [Google Scholar]
- İran İstatistik Kurumu (MAİ). (2022). Merkez-i amar-ı İran. https://www.amar.org.ir/ adresinden 25 Eylül 2022 tarihinde erişildi. [Google Scholar]
- İran Ulusal Coğrafi İsimler Veri Tabanı. (2022). Paygah-ı milli-yi namha-yı coğrafya-yı İran. https://gndb.ncc.gov.ir/ adresinden 21 Eylül 2022 tarihinde erişildi. [Google Scholar]
- Koç, M. (2021, Mayıs). İran’ın idari yapısı. İRAM Yayınları. [Google Scholar]
- Merkezi İstahbarat Teşkilatı (CIA İran). (2022). Central intelligence agency. https://www.cia. gov/the-world-factbook/countries/iran/#people- and-society adresinden 25 Eylül 2022 tarihinde erişildi. [Google Scholar]
- Shahgoli, N. ve Yaghoobi, Y. (2022). İran’da Türkçe yer adları Batı Azerbaycan, Doğu Azerbaycan, Erdebil ve Zencan vilayetleri yerleşim yeri adları (oykonimler). U. Başar (Ed.). Ötüken Neşriyat. [Google Scholar]
- Penaheyan, M. (1972-1973). Ferheng-i coğrafya-yı milli-yi torkan-ı İran zemin. Enteşarat-ı Dayire-yi Coğrafyai-yi Erteş. [Google Scholar]
- Rezmara, H. (1949-1960). Ferheng-i coğrafyai-yi İran (Abadiha). Enteşarat-ı Dayire-yi Coğrafyayi Erteş. [Google Scholar]
- Saray, M. (1999). Türk-İran ilişkileri. Atatürk Araştırma Merkezi. [Google Scholar]
- Sarrafi, A. R. (1999). İran Türklerinin dili ve fokloru. Varlık, (114-3). [Google Scholar]
- Sarrafi, A. R. (2005). İran’da Türklerin coğrafya ve ahali sayısı. Dilmaç, (2). [Google Scholar]
- Taş, G. (2017). İran’ın ulusal bütünlüğü ve Güney Azerbaycan sorunu. Binyıl Yayınevi. [Google Scholar]
Bu makaleye nasıl atıf yapılır?
- İran’ın Hemedan ilinin güncel etnik verileri ve Türk nüfusu üzerine. Türkiye İran Araştırmaları Dergisi, 2(3), 45-87.
2023-3
Yıl: 2023 / Sayı: 3
15/01/2023
