NACİ TİKİCİ

Bu makale, Osmanlı-İran siyasi ilişkilerinin dört yüz yıllık zaman dilimini farklı bir bakış açısı ile incelemekte ve iki ülke ilişkilerini Sünni-Şii, İran-Turan ya da iki Türk hanedanının çekişmesi şeklindeki bir anlayıştan farklı olarak, üç temel ilke ekseninde ele almaktadır. Bu ilkelerin birincisi; Yavuz Sultan Selim döneminde başlayıp Kanuni Sultan Süleyman döneminde son bulan yeni bir sınır inşa etme sürecidir. İkincisi; Osmanlı Devleti’nin kendi sınırları ile İran arasında bir tampon bölge oluşturma ve İranlı unsurları bu tampon bölgenin ötesinde tutmasıdır. Üçüncüsü ise zamana ve şartlara bağlı olarak İran topraklarına sefer düzenleme ve sınır ötesinde bir güvenlik kuşağı tesis etme anlayışıdır. Osmanlı Devleti’nin 1578, 1723 ve 1905 tarihli İran seferleri, sınırda bir güvenlik kuşağı oluşturma sürecinin en bariz örnekleri arasında gösterilebilir. Osmanlı Devleti’nin dört yüz yıl boyunca İran ile siyasi ilişkilerindeki eylemlerinin tamamı bu üç ilkeyi koruma adına yapılan düzenlemelerdir ve devletin doğu siyasetindeki temel politikası bu ilkelerin değişmeden devam etmesini sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler: İran, Osmanlı Devleti, Sınırlar, Savaş, Diplomasi.